Verheven koninkrijk is een ontroerend portret van een Ghanees immigrantengezin in de VS dat zucht onder het juk van verdriet, depressie en verslaving. Het is een wonderschoon geschreven en emotioneel zeer beladen roman van de auteur van de wereldwijde bestseller Weg naar huis, Yaa Gyasi. Hier lees je alvast de eerste drie hoofdstukken van deze nieuwe roman.

1

Altijd wanneer ik aan mijn moeder denk, zie ik een tweepersoonsbed voor me waar zij in ligt, terwijl er een geoefende stilte in de kamer hangt. Maanden achtereen nestelde ze zich als een virus in dat bed, de eerste keer toen ik klein was en daarna weer toen ik in mijn promotietraject zat. Die eerste keer werd ik naar Ghana gestuurd om er te blijven totdat ze weer beter zou zijn. Toen ik daar een keer met mijn tante over de Kejetia-markt liep, pakte ze ineens mijn arm en wees. ‘Kijk, die man is gek,’ zei ze in het Twi. ‘Zie je dat? Die man is gek.’

Ik schaamde me dood. Mijn tante praatte heel hard en de man, lang en met dreadlocks die waren vastgekoekt door het stof, was binnen gehoorsafstand. ‘Ja, ik zie het. Ik zie het,’ siste ik zachtjes. De man liep ons voorbij, in zichzelf mompelend, met gebaren die alleen hij begreep. Mijn tante knikte, tevreden, en we liepen verder langs de drommen mensen op de markt, die agorafobie in de hand werkte, totdat we bij het kraampje waren gekomen waar we de rest van de ochtend zouden proberen imitatiehandtassen te slijten. In de drie maanden dat ik daar was, verkochten we maar vier tassen.

Zelfs nu nog begrijp ik niet goed waarom mijn tante me op die man attendeerde. Misschien dacht ze dat er in Amerika geen gekken waren, dat ik er nog nooit eentje had gezien. Of misschien moest ze denken aan mijn moeder, aan de ware reden dat ik die zomer vastzat in Ghana, zwetend achter een marktkraampje met een tante die ik nauwelijks kende terwijl mijn moeder thuis in Alabama aan het herstellen was. Ik was elf en ik begreep dat mijn moeder niet ziek was, in ieder geval niet op de manier die ik kende. Ik snapte niet waar mijn moeder van moest herstellen. Ik snapte het niet, maar toch ook weer wel. En dat ik me geneerde voor het opzichtige gebaar van mijn tante had net zozeer te maken met dat inzicht als met de gekke man die we hadden zien lopen. Wat mijn tante zei, was: ‘Kijk. Zo ziet gekte eruit.’ Maar wat ik hoorde was de naam van mijn moeder. Wat ik zag was het gezicht van mijn moeder, roerloos als het water in een meertje, wat ik zag was de hand van de voorganger die licht op haar voorhoofd rustte terwijl zijn gebed als een zacht geprevel door de kamer gonsde. Ik betwijfel of ik weet hoe gekte eruitziet, maar zodra ik het woord hoor zie ik, tot aan de dag van vandaag, een split screen voor me, aan de ene kant de man met de dreadlocks in Kejetia, aan de andere kant mijn moeder in bed. Ik bedenk dat helemaal niemand reageerde op die man op de markt, niet angstig of vol afschuw, helemaal niets, behalve mijn tante die wilde dat ik naar hem keek. Naar mijn idee was hij volkomen vredig, al was hij nog zo driftig aan het gebaren, al liep hij nog zo te mompelen.

Maar mijn moeder, oneindig roerloos, in haar bed, raasde vanbinnen.

2

De tweede keer dat het gebeurde, werd ik gebeld terwijl ik aan het werk was in mijn lab aan Stanford. Ik had twee van mijn muizen moeten scheiden omdat ze elkaar aan stukken scheurden in hun piepkleine behuizing. Ik had een stukje muis gevonden in een hoekje van de bak, maar het was me eerst niet duidelijk van welk van beide muizen dat afkomstig was. Ze waren allebei bebloed en door het dolle heen, schoten weg als ik ze wilde pakken, al konden ze nergens naartoe.

‘Weet je, Gifty, ik heb haar al bijna een maand niet meer in de kerk gezien. Ik heb haar gebeld maar ze neemt niet op. Ik ga weleens bij haar langs om te zorgen dat ze eten en zo in huis heeft, maar ik denk… ik ben bang dat het weer mis is.’

Ik zweeg. De muizen waren weer wat tot bedaren gekomen, maar ik was nog steeds van slag door de aanblik en ik maakte me zorgen over mijn onderzoek. Over alles.

‘Gifty?’ zei pastor John.

‘Misschien moest ik haar maar in huis nemen.’

Ik heb geen idee hoe de voorganger mijn moeder het vliegtuig in had weten te krijgen. Toen ik haar ophaalde, op het vliegveld van San Francisco, leek ze volkomen leeg, haar lichaam krachteloos. Ik stelde me voor dat pastor John haar had opgevouwen, zoals je een overall opvouwt, dat hij haar armen voor haar borst had gekruist, haar benen had opgetrokken en haar vervolgens netjes in een koffer had gedaan met een HANDLE WITH CARE-sticker, waarna hij haar had overhandigd aan de stewardess.

Ik omhelsde haar stijfjes en ze kromp ineen zodra ik haar aanraakte. Ik haalde diep adem. ‘Heb je ook nog ruimbagage?’ vroeg ik.

‘Daabi,’ zei ze.

‘Oké, geen bagage. Mooi, dan gaan we meteen naar de auto.’ Mijn eigen overdreven opgewektheid irriteerde me zo dat ik op mijn tong beet om me te verbijten. Ik proefde wat bloed en zoog het weg.

Ze liep achter me aan naar mijn Prius. In betere omstandigheden zou ze de draak hebben gestoken met mijn auto, die haar vreemd moest voorkomen na jaren tussen de pick-ups en de suv’s in Alabama. ‘Gifty, mijn bloedend hart,’ noemde ze me soms. Ik weet niet hoe ze aan die uitdrukking kwam, maar ik vermoedde dat het een laatdunkende uitdrukking was van pastor John of een van de vele tv-predikanten naar wie ze graag mocht kijken tijdens het koken, een uitdrukking die was bedoeld voor mensen zoals ik, mensen die Alabama achter zich hadden gelaten en zich tussen de zondaars van deze wereld hadden gevestigd, vermoedelijk omdat we door het overdadige bloeden van ons hart te zeer waren verzwakt om ons te kunnen handhaven tussen de onverschrokkenen, de uitverkorenen in de Biblebelt. Ze was dol op Billy Graham, die dingen zei als: ‘Een ware christen is diegene die zijn lievelingspapegaai kan weggeven aan de plaatselijke roddeltante.’

Wat erg, dacht ik als kind, om je papegaai weg te geven.

Het grappige is dat mijn moeder de zinnetjes die ze overnam, nooit helemaal goed onthield. Ik was haar bloedend hart in plaats van een bloedend hart. Bij haar was het enig zonde in plaats van eeuwig zonde. Ze had een licht zuidelijke tongval die haar Ghanese accent kleurde. Het deed me denken aan mijn vriendin Anne, die donkerblond haar had, behalve op sommige dagen, wanneer het zonlicht op een bepaalde manier viel en het ineens rood leek.

In de auto keek mijn moeder door het raampje naar buiten, stil als een kerkmuis. Ik probeerde het landschap te zien zoals het vermoedelijk op haar zou overkomen. Toen ik voor het eerst in Californië kwam, had ik alles even mooi gevonden. Zelfs het gras, vergeeld, verdord door de zon en de schijnbaar onophoudelijke droogte, was me buitenaards voorgekomen. Dit moet Mars zijn, had ik gedacht, want dit kan toch onmogelijk ook Amerika zijn? Ik zag de vaalgroene weiden van mijn jeugd voor me, de kleine heuvels die we bergen noemden. Ik was overweldigd door de uitgestrektheid van dit westerse landschap. Ik was naar Californië gekomen omdat ik ergens wilde verdwalen, iets wilde vinden. Op school had ik Walden gelezen omdat een jongen die ik mooi vond het boek mooi vond. Ik begreep niets maar onderstreepte alles, zoals dit: ‘Pas wanneer we verloren zijn, met andere woorden, pas wanneer we de wereld verloren hebben, beginnen we onszelf te vinden en te beseffen hoe eindeloos verstrekkend alles is waarmee we te maken hebben.’

Ik kon niet zien of mijn moeder ook was geraakt door het landschap. Het verkeer kroop vooruit en mijn blik kruiste die van de man in de auto naast ons. Hij wendde snel zijn blik af, keek toen weer naar mij, keek weer weg. Ik had zin om hem op zijn zenuwen te werken, of misschien alleen om mijn eigen zenuwen op hem af te reageren, dus ik bleef hem strak aankijken. De manier waarop hij het stuur omklemde maakte me duidelijk dat hij zijn best deed om niet meer naar mij te kijken. Zijn knokkels waren wit, geaderd, roodomrand. Hij gaf het op, wierp me een geërgerde blik toe, mimede: ‘Wat nou?’ Ik heb altijd het idee dat mensen die over een brug rijden naar hun persoonlijke afgrond worden gedreven. In elke auto een snapshot van een kantelpunt, de bestuurder die naar het water kijkt en denkt: Zal ik? Is er nog een andere uitweg? We schoten weer een stukje naar voren. In de scrum van auto’s was de man bijna dichtbij genoeg om aan te raken. Wat zou hij doen als hij mij kon aanraken? Als hij al die woede niet hoefde in te tomen in zijn Honda Accord, waar zou die dan naartoe gaan?

‘Heb je honger?’ vroeg ik mijn moeder toen ik eindelijk mijn blik afwendde.

Ze haalde haar schouders op, bleef naar buiten kijken. De vorige keer dat dit was gebeurd was ze in twee maanden tijd dertig kilo afgevallen. Toen ik na die zomer terugkwam uit Ghana herkende ik haar nauwelijks, de vrouw die altijd aanstoot had genomen aan magere mensen, alsof een zekere luiheid of karakterzwakte hen ervan weerhield te genieten van het goede des levens. En vervolgens had ze zich bij hen aangesloten. Haar wangen vielen in, haar buik werd platter. Ze werd uitgehold, verdween.

Ik was vastbesloten dat niet nog eens te laten gebeuren. Ik had online een Ghanees kookboek besteld, ter compensatie van alle jaren dat ik de keuken van mijn moeder had gemeden. In de dagen voorafgaand aan mijn moeders komst had ik een paar gerechten uitgeprobeerd, in de hoop ze onder de knie te krijgen voordat ik haar zou zien. Ik had een frituurpan gekocht, al bood mijn beurs weinig ruimte voor uitspattingen als puffpuff of bakbanaan. Mijn moeder was dol op alles wat gefrituurd was. Haar moeder had gefrituurde snacks verkocht, van een kar langs de weg naar Kumasi. Mijn grootmoeder was een Fante uit Abandze, een kustplaats, en ze stond erom bekend een hartgrondige hekel te hebben aan Asantes, zozeer zelfs dat ze weigerde Twi te praten, zelfs toen ze al twintig jaar in de Asante-hoofdstad woonde. Wie haar eten kocht, moest naar haar taal luisteren.

‘We zijn er,’ zei ik, en ik liep snel om de auto heen om mijn moeder te helpen uitstappen. Ze liep een paar passen voor me uit, al was ze nooit eerder in dit appartement geweest. Ze was maar een paar keer bij me op bezoek geweest in Californië.

‘Sorry voor de rommel,’ zei ik, al was er geen rommel. In ieder geval niet in mijn ogen, maar mijn ogen waren niet die van haar. Elke keer dat ze in de loop der jaren bij me op bezoek was gekomen, had ze een vinger langs voorwerpen gehaald waarvan het nog nooit bij me was opgekomen ze schoon te maken, zoals de achterkant van de zonwering of de scharnieren van de deuren, waarna ze mij met een verwijtende blik haar stoffige, zwarte vinger had voorgehouden, waarop ik slechts mijn schouders kon ophalen.

‘Reinheid van de ziel begint met reinheid van het huis,’ zei ze dan.

‘Reinheid van de ziel begint met reinheid van het lichaam,’ corrigeerde ik, waarop ze me een vuile blik toewierp. Wat was het verschil?

Ik wees haar de slaapkamer en ze kroop stilletjes in bed, zakte weg in de slaap.

3

Zodra ik een zacht gesnurk hoorde, glipte ik het appartement uit om even bij mijn muizen te gaan kijken. Hoewel ik ze uit elkaar had gehaald, zat de muis met de grootste wonden ineengekrompen van de pijn in een hoekje van de bak. Toen ik hem zag, was ik bang dat hij het niet lang meer zou maken. Het vervulde me van een onverklaarbaar verdriet en toen Han, mijn labcollega, me twintig minuten later huilend in een hoekje van de ruimte aantrof, wist ik dat ik nooit zou durven toegeven dat mijn tranen waren veroorzaakt door de gedachte aan de dood van een muis.

‘Mislukte date,’ zei ik tegen Han. Er gleed iets van afgrijzen over zijn gezicht terwijl hij met veel moeite een paar woorden van troost wist uit te brengen, en ik kon bijna zijn gedachten lezen: ‘Ik heb gekozen voor een exacte studie om verschoond te blijven van emotionele vrouwen.’ Mijn huilen ging over in lachen, luid en rochelend, en het afgrijzen in zijn blik werd alleen maar intenser, tot zijn oren rood kleurden als een stoplicht. Ik hield op met lachen, stoof het lab uit, naar de wc, waar ik mezelf aandachtig bekeek in de spiegel. Mijn ogen waren rood en opgezet, mijn neus leek beurs, de huid rond de neusvleugels was droog en schraal van alle zakdoekjes.

‘Hou jezelf in de hand,’ zei ik tegen de vrouw in de spiegel, maar het klonk als een cliché, alsof ik een scène uit een film naspeelde, en langzaam bekroop me het gevoel dat er helemaal geen zelf wás om in de hand te houden, of beter gezegd, dat ik uit duizenden zelven bestond, te veel om bij elkaar te houden. Mijn ene zelf stond in de wc en speelde een rol. Een ander zelf stond in het lab en keek strak naar mijn gewonde muis, een dier dat me koud liet, maar waarvan de pijn me op de een of andere manier klein had weten te krijgen. Of me had uitvergroot. Een ander zelf was nog met haar gedachten bij mijn moeder.

Het muizengevecht had iets bij me losgemaakt, iets waardoor ik vaker bij mijn muizen ging kijken dan nodig was, in een poging dat gevoel te snel af te zijn. Toen ik op het lab kwam, de dag van mijn moeders komst, was Han er al, bezig zijn muizen te opereren. Zoals meestal wanneer Han als eerste in het lab was, stond de thermostaat laag. Ik rilde en hij keek op van zijn werk.

‘Hé,’ zei hij.

‘Hé.’

Hoewel we deze ruimte al maanden deelden, zeiden we zelden meer tegen elkaar dan dat, behalve op die ene dag dat hij me huilend had aangetroffen. Sindsdien glimlachte Han vaker naar me, maar zodra ik iets dieper probeerde te gaan dan die aanvankelijke begroeting kreeg hij weer roodgloeiende oren.

Ik keek even bij mijn muizen en mijn experimenten. Geen gevechten, geen verrassingen.

Ik reed terug naar mijn appartement. In de slaapkamer lag mijn moeder nog altijd onder een berg dekens. Er ontsnapte een spinnend geluid aan haar lippen. Ik had zo lang alleen gewoond dat zelfs dat zachte geluid, nauwelijks meer dan een zoem, me op de zenuwen werkte. Ik was vergeten hoe het was om met mijn moeder onder één dak te wonen, voor haar te zorgen. Lange tijd, eigenlijk het grootste deel van mijn leven, hadden wij twee alleen elkaar gehad, maar dit samenzijn was geforceerd. Dat wist zij en dat wist ik, en allebei probeerden we de waarheid weg te stoppen – eerst waren we met zijn vieren geweest, toen met zijn drieën, toen met zijn tweeën. Als mijn moeder overlijdt, al dan niet uit eigen verkiezing, is er nog maar een over.