Al is de leugen nog zo snel, Piet Baete (43) achterhaalt hem wel. Tussen het schrijven van thrillers door, werkt hij ook als statement analist. Piet helpt misdaden op te lossen door verklaringen van verdachten te onderzoeken op misleiding. ‘Mocht de recherche vanaf het eerste verhoor een statement analist inschakelen, er zou véél tijd en geld bespaard worden in criminele strafzaken.’

De verdwijning van Maddie McCann, de parachutemoord én de gruwelmoord op Ingrid Caeckaert in zij n geboortedorp Heist. Het zijn maar enkele strafzaken waarop Piet Baete nieuw licht laat schijnen in Crime Lab, de crimiblog op zij n website. Dat leidt vaak tot verrassende conclusies en
hypotheses, die heel wat Vlamingen beroeren. ‘In die zaken, vooral cold
cases, ga ik aan de boom schudden’, zegt Piet. ‘Ik reik onderzoekers
nieuwe hypotheses aan, die het onderzoeken waard zijn.’

Dat doe je aan de hand van een analyse van de verklaringen van verdachten. Kan je daar zomaar aan geraken?

Da’s echt niet eenvoudig. Meestal worden die verklaringen niet vrij gegeven
vanwege het geheim van het onderzoek. Ze zij n nochtans goud waard. Zeker de allereerste getuigenissen, die het meest zuiver zij n. Bij schriftelijke verklaringen kan je bij voorbeeld info halen uit hetgeen geschrapt werd, wat wij st op zelfcensuur. En af en toe baseren we ons op interviews in de pers. We lezen, luisteren en analyseren.

‘Els Clottemans is verstrikt geraakt in haar eigen verzinsels’

Piet Baete

Een statement analist wordt ook wel een menselijke leugendetector genoemd. Dekt die vlag de lading?

In zekere zin wel. Verklaringsanalyse is rijker dan een leugendetector, omdat ze altijd leidt tot nieuwe hypotheses. Verdachten geven vaak véél
meer prijs over een motief dan ze denken. Iedereen gaat ervan uit dat mensen goed kunnen liegen. Het tegendeel is waar. Vroeg of laat verraden
daders zich via hun woorden.

Hoe kan jij zulke leugenaars dan wel ontmaskeren?

Als mensen liegen, doen ze dat vooral door zaken te verzwijgen. De delicate stukken in hun verhaal, die met de misdaad te maken hebben, proberen ze weg te laten. Ze springen dan zéér snel over het moment van de misdaad heen. Uitdrukkelijke vragen over dat tijdsbestek zetten hen natuurlijk wel klem, en dan proberen ze een loopje te nemen met de waarheid. Tijdens mijn onderzoek naar een diefstal op café botste ik op een mooi voorbeeld.

Vertel.

Alle aanwezigen moesten een verklaring afleggen en één getuigenis viel op. Om zijn aanwezigheid bij de kluis te verklaren, gaf de betrokkene een breedvoerige uitleg. Hij moest schoenen wisselen, zijn vriendin moest naar het toilet, er was geen wc-papier meer, daarna moest ze naar haar ouders…
In werkelijkheid smokkelde zij zo de buit de deur uit. Ook de uitleg voor zijn aanwezigheid achter de bar, waar de sleutel van de kluis lag, was bizar. Zogezegd om de obers een plateau glazen aan te geven. Waarom zette hij die niet op de toog? Dankzij mijn analyse heeft het parket de strafzaak, die al geseponeerd was, heropend.

Straf dat de recherche hierover keek.

Op het eerste gezicht leek zijn verklaring plausibel. Pas door een grondige analyse komen zulke leugens boven water. Er is niks zuiverder dan woorden. Zeker in stresssituaties. In een ideale wereld schakelt men vanaf de eerste verhoren in een strafzaak een statement analist in. Dat zou het onderzoek veel tijd, middelen én geld besparen. In de praktijk gebeurt dit zelden. In België ben ik voorlopig de enige die er zo intensief mee bezig is.

Hoe word je statement analist?

Ik heb een online opleiding gevolgd bij Peter Hyatt, die ook doceert aan de
FBI in Quantico. Daarna ben ik toegetreden tot het internationale team van statement analisten. Een select groepje dat strafzaken analyseert in opdracht van de FBI. Met dat team hebben we een verkrachtingszaak opgelost. Een zaak van woord tegen woord. Tot we onregelmatigheden in de verklaring van de vrouw ontdekten. Een uur na onze analyse ging ze over tot bekentenissen.

‘De ouders van Maddie McCann praten altijd in de verleden tijd over hun kind, terwijl er nog geen lijk is gevonden…’

Piet Baete

Samen met dit team nam je ook de verdwijning van Maddie McCann onder de loep. En die analyse brengt haar ouders opnieuw in beeld.

Op basis van alle interviews die Kate en Gerry McCann hebben gegeven, hebben we vastgesteld dat ze misleidend zijn. Het verklaart mogelijk dat er, drie jaar na de arrestatie van een Duitse verdachte, nog altijd geen schot in de zaak is. We kunnen niet anders dan concluderen dat de ouders weten wat er met Maddie is gebeurd. Vermoedelijk heeft een accident geleid tot een cover-up.

Bedoel je dat de ouders erin geslaagd zijn om alle sporen naar hun dochter snel uit te wissen? Of zijn er blunders gebeurd in het sporenonderzoek?

De Portugezen zaten op het spoor van de McCanns, maar toen kwamen de Britten erbij. Ik denk dat er een mix-up van het onderzoek gebeurd is. Opvallend: de McCanns weigeren een test met de leugendetector. En een Netflix-documentaire wimpelen ze af. Waarom? Het onderzoek ligt al jaren plat op de buik. Kate praat ook in de verleden tijd over Maddie, terwijl er geen lijk is gevonden. Dat doen moeders doorgaans niet.

Ook over Els Clottemans, bekend van de parachutemoord, neem je heel wat twijfels weg.

Veel mensen zijn van mening dat ze veroordeeld werd zonder bewijs. Nochtans is er véél indirect bewijs. Het motief, de gelegenheid, de aanleiding en het profiel van de dader, het is allemaal zuiver. Bovendien wijzen haar verklaringen op manipulatie. Ze is verstrikt geraakt in haar verzinsels. Wat me trouwens in véél zaken opvalt, is dat vernedering een sterke drijfveer is om te doden of valse verklaringen af te leggen.

Na analyse kom je ook tot conclusies over een moordzaak uit Zelzate.

Het gaat om de moord op Veerle Scheerlinck van krantenwinkel ’t Ateljeeke vier jaar terug. Veerle werd in haar winkel vermoord met messteken. In ‘Faroek’ hoorde ik dat de politie uitgaat van roofmoord. Maar er was weinig buit, de moord gebeurde op klaarlichte dag én de vrouw werd in het hart gestoken. In de crime scene detecteer ik misleiding: de kassa was leeggehaald en weer netjes gesloten. Wellicht om de hypothese van een overval te voeden omdat hij of zij een bekende van haar is.

Jouw analyse kan misschien voor een doorbraak zorgen?

Hopelijk wel. Ik geloof dat die zaak opgelost kan worden als mensen praten. Alle tips die ik via mijn blog kreeg, heb ik doorgespeeld aan de politie. Samen met de statement analyses van enkele verklaringen. Of ze ermee aan de slag gaan, weet ik niet. Ik deed mijn job.

‘De gedachte dat er ergens nog een moordenaar rondloopt, is pijnlijk. Leugenaars komen al te vaak weg met hun daden.’

Piet Baete

Hoe verloopt jouw samenwerking met de politie? Beschouwen ze je als een lastpak?

Soms wel. Het hangt af van de zaak, de onderzoeksrechter en de inspecteur. In het geval van de cafédiefstal hebben we goed samengewerkt. Maar op mijn analyses van de moord op Ingrid Caeckaert heb ik nooit reactie gekregen. Frustrerend, want de zaak dateert van 1991 en stond op het punt te verjaren.

Die moordzaak uit jouw kindertijd heeft jouw interesse in crimizaken gewekt, niet?

Ja, ik ben opgegroeid aan het Heldenplein in Heist. Op een zaterdag in maart stond het plein vol met politiewagens. Ingrid werd met 62 messteken
vermoord in de trappenhal vóór haar appartement op het zevende. De dader, die ook gewond geraakte, kon ontsnappen. Als 11-jarige heb ik zijn bloedspoor gevolgd, dat over de stoep tot in een zijstraat liep. Die connectie
met de moordenaar was een sterke gewaarwording. Helaas is de moord een cold case geworden. Iedereen ging uit van een passioneel drama, maar via mijn blog probeer ik een ander licht op de zaak te werpen.

Met 62 messteken lijkt passionele moord toch plausibel?

Ons menselijk denken is zo geprogrammeerd. Maar op het moment van de feiten kwam er net een buurvrouw thuis. Daarop is de moordenaar gevlucht naar de achtste verdieping om weg te komen via de trappen. Ik betwijfel of een afgewezen minnaar tot zoveel koelbloedigheid in staat is. De ouders vermoeden dat hun dochter de moordenaar kende. Na statement
analyse heb ik voorgesteld om het DNA van een van de getuigen te checken, maar mijn advies werd helaas niet gevolgd.

In wiens opdracht doe je dit werk eigenlijk?

Het is pure passie. Onopgeloste zaken treff en niet alleen het slachtoffer en de familie, maar een hele gemeenschap. De gedachte dat er nog een moordenaar rondloopt, is pijnlijk. Leugenaars komen al té vaak met hun daden weg.

Als je geen misdaden oplost, dan schrijf je er boeken over.

Ik ben de crimiwereld ingerold als scenarioschrijver voor ‘Aspe’ en ‘Professor T.’ Bij die laatste reeks werd ook de psychologie achter de misdaad uitgepuurd. Zo leer je de blauwdruk van een moordenaar
kennen. Nadien kwam ik in contact met statement analyse. Wauw. Het klonk zo logisch en tegelijk vernieuwend. Het wapent me ook tegen leugens en manipulatie, want vroeger was ik vrij goedgelovig. En mijn boeken worden er een pak realistischer door.

Dit interview van journalist Glenda Smit met Piet Baete verscheen eerder in ‘Dag Allemaal’ (16 november 2021).

Meer lezen?