Op 13 maart 1944 wordt de 19-jarige Ginette Kolinka, samen met haar twaalfjarig broertje en haar vader, in Avignon opgepakt door de Gestapo. Een maand later komen de gevangenen in Auschwitz-Birkenau aan. Ginettes vader en broertje worden direct naar de gaskamer gestuurd, zij komt in een werkkamp terecht. Ze overleeft het kamp, ondanks een zware tyfusaanval. Vijftig jaar lang zwijgt ze over deze wrede gebeurtenissen, maar begin deze eeuw begint ze haar verhaal te vertellen, vooral in scholen. Ze schrijft ook een boek dat een theaterversie krijgt. En ze nodigt stripscenaristen Jean-David Morvan en Victor Matet uit om haar naar Polen te vergezellen, naar de kampen. Het resultaat is een pakkend verhaal om nooit te vergeten.

Licht versus duisternis

Victor, jij en Jean-David Morvan hebben Ginette Kolinka meermaals ontmoet. Wat was je eerste indruk?

Victor Matet: Ik ontmoette Ginette Kolinka toevallig bij het Shoah Memorial in Parijs. Ze verkocht daar haar boek en vertelde me dat als ik het kocht en zij het voor me signeerde, het nog meer waard zou zijn :). Ik was geamuseerd, dus kocht ik het. Een paar maanden later zag ik haar toevallig weer op een boot in Bretagne. We kletsten en ik kreeg meteen een vertrouwd gevoel, alsof ze mijn oma was, die heel dicht bij mij stond. We ontmoetten elkaar weer in Parijs en ze vroeg me, op 93-jarige leeftijd, om een biertje te komen drinken na haar sportles. Dat vond ik erg grappig. Ze maakte meteen een grote indruk op me door de eenvoud waarmee ze haar verhaal vertelde. Haar glimlach en gevoel voor humor trokken me over de streep. Ze heeft een positieve, lichte kant die contrasteert met de duisternis van haar deportatie, en dat maakt dat iedereen van haar houdt.

Ginette vertelt hoe ze de concentratiekampen overleefde. Ook anderen konden gelukkig nog getuigen over die onmenselijke periode. Wat maakt Kolinka’s verhaal zo speciaal?

Wat haar verhaal bijzonder maakt is dat ze de deportatie heeft overleefd en dat ze het kan vertellen, in tegenstelling tot miljoenen andere slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Bovendien herinnert haar verhaal ons eraan dat elk verhaal uniek is en dat achter elke naam een vrouw, een man, een kind schuilgaat, die het wel of niet overleefd heeft. De kracht van Kolinka’s verhaal ligt in het feit dat ze enkel vertelt wat ze heeft gezien of meegemaakt. Ze vertelt niet wat andere mensen hebben gezegd.
Het is een rauw, direct verslag.

Geen Mickey Mouse

Waarom wilde ze haar verhaal in een stripversie vertellen?

Ik heb haar dit stripproject voorgesteld. Ze accepteerde het meteen, ook al zegt ze nu dat ze het eerst niet wilde. Ze associeerde strips met Mickey Mouse en Bécassine, grappige, cartoonachtige dingen. Ze zag niet in hoe haar verhaal grappig kon zijn. Maar toen veranderde ze van mening. Ze realiseerde zich dat een stripalbum het mogelijk zou maken om met haar verhaal een nog breder jongerenpubliek te bereiken, en ook iedereen die geen ‘echte’ boeken leest. En vandaag is ze erg blij met het resultaat.

Hoe was de taakverdeling tussen jou en Jean-David Morvan?

We werkten samen aan het scenario. We wisselden ideeën, scènes en anekdotes uit en beslisten welke we
zouden behouden en hoe we ze in scène zouden zetten. We hebben ook veel geschiedkundig onderzoek gedaan en gezocht naar beelden om er zeker van te zijn dat we bij de realiteit van het verhaal bleven. Daarna schreven we het scenario uit, terwijl we ideeën bleven uitwisselen.

De eerste en laatste reis

Was het niet moeilijk om de juiste vertelstijl voor haar verhaal te vinden?

Het was voor ons vanaf het begin duidelijk dat zij het moest zijn die het verhaal zou vertellen. Zo werd zij evengoed scenarist van de strip als Morvan en ik. We wilden zowel haar verhaal als haar buitengewone persoonlijkheid in het album meegeven. Omdat ik haar goed ken, beschikte ik over veel anekdotes en details die ik wilde vertellen, om zo het verhalende met het intieme te mengen. Toen we haar naar Auschwitz-Birkenau vergezelden, vertelde ze ons dat het haar laatste reis daarheen zou zijn.
Dit was echt een cadeau voor het scenario, want zo konden we haar eerste keer daar – haar deportatie – en haar laatste reis weergeven.

Je switcht van het verleden naar het heden in je verhaal, je bent zelf trouwens een van de personages, was dit de manier waarop je (jonge) lezers meer bij het verhaal wilde betrekken?

Ginette Kolinka brengt haar leven door met het ontmoeten van jongeren op scholen. Met deze strip richt ze zich weer rechtstreeks tot hen, niet in de laatste plaats omdat ze bij haar bezoeken aan het kamp altijd door jongeren werd vergezeld. Tieners zijn steeds erg onder de indruk van deze vrouw, 85 jaar ouder dan zij, maar toch nog zo jong van geest en aanwezig. De afwisseling tussen heden en verleden maakt het ook mogelijk om te zeggen: ‘Kijk, dat was gisteren.’ Het zou dus ook vandaag kunnen gebeuren! Wees dus voorzichtig! Zijn aanwezigheid in het album stelt me in staat om wat persoonlijke anekdotes toe te voegen, al heb ik ze niet allemaal kunnen opnemen, zoals een paar memorabele maaltijden en avonden.

Un autre monde

Heeft Ginette Kolinka haar ‘feedback’ gegeven?

Ze heeft het uitwerken van de strip gevolgd. En toen het album af was, was ze onder de indruk van al het werk van zowel wij scenaristen, maar natuurlijk ook van de tekenaars. Ze maakte veel opmerkingen, soms geamuseerd – ‘Oh jee, je hebt me dikke armen gegeven’ – maar vaak ook ontroerd, vooral bij de prenten waarop we haar vader en broer zien, die niet zijn teruggekeerd.

Wat was het belangrijkste dat ze de volgende generatie wilde meegeven? Zit dat vervat in de song Un autre monde van Téléphone op het einde van het album?

Haar stokpaardje, zoals ze het zelf zegt, is nee zeggen tegen haat. ‘Haat is een voet in Auschwitz’. Wat ze wil is dat jong en oud begrijpen dat we elkaar allemaal moeten tolereren, ondanks onze verschillen, onze religies of onze huidskleur. Ze wil een boodschap van tolerantie uitdragen. Wat het nummer betreft, afgezien van de tekst is het duidelijk een knipoog naar haar zoon Richard, drummer bij de beroemde Franse groep Téléphone. En het is een scène die we in de strip hebben gebruikt: leerlingen in de klas
die het lied zingen voor de ogen van Ginette en Richard. Toen kwamen er veel emoties naar boven.