Achter de heel gewone plekken die we tegenkomen in ons dagelijks leven in Vlaanderen, schuilt een fascinerende geschiedenis. In De verloren geschiedenis van Vlaanderen kiest Jos Vandervelden er 50 plekken uit, waar er zich achter de banale façade een flard uit een grotere geschiedenis heeft afgespeeld.

Hij leidt ons naar dorpen als Kaulille, Grammene en Heule waarvan te weinig bekend is dat ze de geschiedenis hebben gekleurd. Of hij speurt naar het verloren verleden van steden als Antwerpen, Leuven en Gent, ver van de gebruikelijke standbeelden en monumenten. Van de zuiveringen door de hertog van Alva tot de veroordeling van collaborateurs na de Tweede Wereldoorlog. En wat had Pink Floyd met Leuven Vlaams vandoen, of Dr Jekyll and Mr Hyde met de steenbakkerijen van Boom? Ook het beeld ontbreekt niet. Alexander Dumarey fotografeerde de 50 plaatsen zoals ze vandaag zijn. Banaal en alledaags, of nog glanzend van de verloren geschiedenis.

Ontdek hier al een eerste fragment uit De verloren geschiedenis van Vlaanderen!

Voorwoord

Wie niet kijkt en niet weet zal in dit boek plaatsen zien waar alleen nog een boer ongemoeid verder ploegt. Of aan het andere uiterste, waar het verkeer een mens tureluurs maakt. Wees gewaarschuwd: de reis gaat langs parkings, kruispunten, autosnelwegen, bedrijventerreinen, uitgeleefde gebouwen en ordeloze woonwijken. Dit boek lijkt er zelfs plezier in te scheppen om de lezer naar slaapverwekkende
of kleurloze plaatsen te leiden. Maar wat deze alledaagse plekken gemeenschappelijk hebben, is dat hier ooit de grote geschiedenis halt hield. Soms was het maar een rimpel in het landschap, soms een flinke bult. Daarna heeft de tijd haar rol overtuigend gespeeld en de geschiedenis toegedekt. Of het
nu een eenzame wandelaar is die voorbijkomt, of een dagelijks voorbijsnellende mensenmassa, de verloren geschiedenis is hem of haar op deze plaatsen ternauwernood nog bekend.

Elk van de vijftig plekken in dit boek heeft zo’n verloren geschiedenis. Bij de selectie hielp het als de plek zelfs meerdere keren de gang van het verleden beroerde. Want hoe mooi is het als een stuk medische geschiedenis ook een oorlogsverhaal blijkt te zijn, als de ontwikkeling van het transport een hand heeft in de geschiedenis van de vrije tijd, als een militaire school plots een stukje popgeschiedenis wordt, als een tragisch ongeluk een flard in de groei van de stedenbouw blootlegt. Als dit boek iets wil aantonen, is het dat het verleden lang niet alleen geschreven is door de heersers en al die andere lieden met macht. Veel graag gelezen geschiedschrijving gaat er te gemakkelijk van uit dat de loop der dingen is bepaald door een vingerknip op een troon in een vermaarde stad, door een krabbel aan een bureau in een kabinet. Neen, onze geschiedenis is net zo goed gestuurd vanuit provincieplaatsjes als Grammene of Heule, uithoeken als Voeren of Hoogstade. Onze ontwikkeling heeft een duw gekregen door de eenvoudigen die zich te pletter werkten in de fabrieken van Geraardsbergen en Aalst, door de misnoegden die de straten van Waterschei en Brussel in vuur en vlam zetten, door de ongelukkigen in noodlottige plekken als Zichen-Zussen-Bolder en Ruisbroek.

Geschiedenis is een spel van culturele ontplooiing, collectief leren, economische processen en intellectuele vooruitgang. Ze is gestuurd door daden en ideeën van gewone mensen. Daarom is het verleden overal. Op plaatsen waar mensen in kuddes monumenten en relicten gaan bewonderen, maar evengoed op verloren plekken. Deze bevinden zich overal en bestaan zonder twijfel ook dicht in jouw nabijheid. Kijk rond, sta ervoor open en laat je erdoor meeslepen. Net zoals de geschiedenis op de vijftig plekken uit dit boek ooit onverwacht kwam aanwaaien, verscheen op een dag de fotograaf. Alexander Dumarey fotografeerde de plekken zonder verfraaiing, precies zoals ze vandaag zijn. Met zijn camera vond hij het verhaal terug onder herbegroeiing of herbestemming, achter een verkaveling of een vastgoedconcept, banaal of alledaags, of nog glanzend van de verloren geschiedenis.

Beslissende plekken

Plekken die onverwacht een politieke betekenis kregen

1885 – De politieke partij die op café werd opgericht (Brussel)

Gedurende eeuwen gebruikten rijke gilden de Brusselse Grote Markt als uithangbord voor hun ambacht. Vandaag is het plein een toeristische hotspot en huist achter de 32 gracieuze gevels vooral horeca. Even links van het stadhuis staat een gildehuis, met boven de toegangsdeur een pronkerige zwaan met wijd uitgeklapte vleugels. Als gildehuis heette het Die Swaene, nu is het La Maison du Cygne. Een bistro op het gelijkvloers, daarboven een toprestaurant en private salons met uitkijk op de Grote Markt. Aan niets is  nog te merken dat hier op tafel werd geklopt voor de rechten van de arbeiders en andere machtelozen. Het was nochtans hier dat de Belgische afdeling van de Eerste Internationale bijeenkwam, dat Karl Marx oreerde, lezingen gaf en heildronken uitbracht. En dat in 1885 met de stichting van de Belgische Werkliedenpartij de nationale politiek een historische wending kreeg.

VOORUIT!

112 vertegenwoordigers van 59 verschillende arbeidersverenigingen kwamen op zondag 5 april 1885 naar Brussel. Ze waren samengeroepen voor een nationaal congres in de lokalen van De Zwaan of La Cygne, op dat moment een ruime herberg met hotelkamers. Het congres had slechts één agendapunt: het samenbundelen van alle organisaties over het hele land in één politieke partij. Niet meer dan een nacht bedenktijd was nodig. Op maandag 6 april waren alle tegenstrijdigheden verzoend en lag een akkoord op de tafels van De Zwaan. Ziekenfondsen, vakbonden, coöperaties en studiekringen smolten allemaal samen, van de coöperaties Vooruit uit Gent en De Werker uit Antwerpen tot de Union Verrière uit Charleroi, de Typografenliga En Avant en de Brusselse Algemene Arbeidersassociatie. En niet het minst: de verschillende arbeidersverenigingen uit de Borinage. Want die hadden nog maar net een bittere staking achter de rug die landelijk veel solidariteit had losgeweekt. De Gentse coöperatie Vooruit bakte en verdeelde daarna gratis 30.000 broden onder de stakers in de Borinage. De symboliek van deze daad van eendracht overtuigde de laatste twijfelaars. België had op dat moment net een harde winter achter de rug met een hoge werkloosheid, een gevolg van een nieuwe economische recessie die zich in het midden van de jaren tachtig van de negentiende eeuw aftekende. Nog steeds werkten arbeiders opeengepakt in onzalige fabriekshallen, leefden hun gezinnen in beluiken in de schaduw van de fabriek en konden ze niet delen in de vruchten van de industrialisering. Met vallen en opstaan kwam de vertegenwoordiging van de stemloze arbeider tot stand. Het socialisme maakte als internationale beweging opgang. Stuwende krachten als Marx en Engels vonden dat arbeiders alleen over de grenzen heen ontvoogd konden worden. De Eerste Internationale, die in 1864 in Londen was opgericht, werkte een strategie uit voor de internationale strijd. Vakbonden verenigden zich in de Internationale Arbeidersassociatie. Maar geleidelijk groeide het besef dat arbeiders beter per land georganiseerd konden worden in zelfstandige politieke partijen.

ALLE ARBEIDERS

De Belgische arbeidersorganisaties dienden hoe dan ook een barrière te overwinnen. Al was de voertaal op 5 en 6 april in De Zwaan het Frans, de communautaire breuklijn speelde een belangrijke rol. Hoewel Wallonië een sterkere concentratie aan fabrieksarbeiders had, kwam de politieke vertegenwoordiging sneller tot stand in Brussel en Vlaanderen, en dan vooral in de oude textielstad Gent. Arbeidersorganisaties uit de Waalse industriebekkens koesterden daarentegen het revolutionaire syndicalisme, een antiautoritair en antipolitiek gedachtegoed dat vooral uit Frankrijk kwam overwaaien. Ze wantrouwden deelname aan de politiek en het sluiten van compromissen.

Toch was het bundelen van de krachten in De Zwaan onmiskenbaar een compromis, net als de keuze van de naam van de politieke partij die boven het doopvont werd gehouden. Geen socialisme in de naam, de partij ging Belgische Werkliedenpartij (BWP) heten. Ze streefde er in de eerste plaats naar om geen enkele arbeider af te schrikken. De nieuwe partij wilde alle arbeiders aanspreken, ook katholieke arbeiders, zij die beducht waren voor de term ‘socialisme’. Na de stichting in Brussel volgde een congres in Antwerpen, op 15 en 16 augustus 1885. Opnieuw werd een café uitgekozen, De Engel op de Sint-Andriesplaats. Om niet weer in verdeeldheid te belanden, werden alle ideologische bespiegelingen opzij gelaten en bleef een concrete en gespierde eisenbundel over. Eén strijdpunt stak erboven uit: de invoering van het algemeen enkelvoudig stemrecht. Precies deze eis zou de partij populair maken.

De volgende jaren bleef het de BWP energie kosten om de neuzen in dezelfde richting te krijgen. In maart 1886 werd hun eenheid op de proef gesteld door de bloedige onderdrukking van de stakingsgolf in de Waalse mijnbekkens. Tientallen doden vielen toen de politie met scherp schoot. Door dit voorval was ook
Wallonië helemaal overtuigd van de noodzaak van een politieke stem voor de arbeider. Haar eerste beduidende politieke succes zou de BWP halen bij de nationale verkiezingen van 1894, toen alle mannen ouder dan 25 eindelijk konden gaan stemmen. Na de Tweede Wereldoorlog veranderde de partij van naam en zou ze als Belgische Socialistische Partij (BSP) alsnog socialistisch genoemd worden.

Lees verder in:

De verloren geschiedenis van Vlaanderen

Net als in De verborgen geschiedenis van Vlaanderen koos Jos Vandervelden voor dit boek 50 plekken waar het anekdotische verhaal een flard uit de grote geschiedenis blijkt te zijn. Hij leidt ons naar dorpen als Kaulille, Grammene en Heule waarvan te weinig bekend is dat ze de geschiedenis hebben gekleurd. Of hij speurt naar het verloren verleden van steden als Antwerpen, Leuven en Gent, ver van de gebruikelijke standbeelden en monumenten.   De verloren geschiedenis van Vlaanderen is een uitstekend gedocumenteerd boek dat kriskras door de geschiedenis van Vlaanderen slingert. Van de zuiveringen door de hertog van Alva tot de ... lees meer veroordeling van collaborateurs na de Tweede Wereldoorlog. En wat had Pink Floyd met Leuven Vlaams vandoen, of Dr Jekyll and Mr Hyde met de steenbakkerijen van Boom? Ook het beeld ontbreekt niet. Alexander Dumarey fotografeerde de 50 plaatsen zoals ze vandaag zijn. Banaal en alledaags, of nog glanzend van de verloren geschiedenis.

€ 29,99

Ontdek het eerste boek:

Verborgen geschiedenis van Vlaanderen

Grote historische gebeurtenissen gebeuren niet alleen, ze gebeuren altijd ergens, op een bepaalde locatie. De verborgen geschiedenis van Vlaanderen neemt je mee naar enkele van die plaatsen. Plaatsen waar revoluties ontketend zijn, waar bloed is gevloeid, heldendaden zijn verricht, massa’s samenstroomden, uitvindingen verbluften of sociale omwentelingen gebeurden. Steeds gaat het om plekken waarvan mensen vandaag niet meer beseffen wat er zich ooit allemaal heeft afgespeeld en waar het verleden niet meer aanwezig lijkt te zijn.   Jos Vandervelden legt die verborgen geschiedenis van Vlaanderen op de dissectietafel in vijftig fascinerende verhalen. Hij loodst je mee naar plaatsen waar je anders ... lees meer achteloos aan de geschiedenis voorbij zou lopen – naar de grote steden, en van Lommel tot Damme. Het boek is geïllustreerd met historisch archiefmateriaal én exclusieve foto’s van Alexander Dumarey. De fotograaf laat zien hoe het verleden doorwerkt in het heden – of net niet.

€ 27,99